diyarbakır'ın sur ilçesinde tarihi surların içindeki alipaşa mahallesi’nin savaş alanı gibi görünüyor. evlerin kimisinin kapı ve pencereleri sökülmüş, kimisinin sadece duvarları kalmış. bazı harabelerden eskiciler hurda demir toplarken, bazılarında çocuklar oynuyor. 

kentsel dönüşümden geriye harabe kaldı

toki, valilik ve büyükşehir belediyesinin 2009’da imzaladığı protokol ile diyarbakır’da da kentsel dönüşüm başladı.

alipaşa, lalebey, fatihpaşa, cevatpaşa mahallerinde bin 202 yapı için yıkım kararı alındı.

bu yapıların 850’si alipaşa ve çevresinde bulunuyordu. şimdiye kadar 360 bina yıkıldı.

Harabeler arasında ayakta kalan evler de yıkılmayı bekliyor.

[[Fotoğraf:Faruk Yüce/Al Jazeera Türk]]

kentsel dönüşüm kapsamına alınan yapıların çoğunluğunun duvarları ayakta. evlerin tamamen yıkılmaması, geriye bir harabe görüntüsü kalması mahalle sakinlerinin tepkisine neden oldu.

'harabeler fuhuş ve uyuşturucu yuvası oldu'

mahalle sakinlerinden mehmet ak, harabelerin hem sağlık hem güvenlik açısından risk oluşturduğu görüşünde. belediyeye başvurduğunu ancak sonuç alamadığını söylüyor:

“yıkık binalar bizi çok etkiliyor. fuhuş bile yapılıyor bu harabelerde. pislikler var. yarın bir gün havalar ısınınca sivrisinekler çıkacak, koku verir. bu harabelere girip esrar, içki içiyorlar. buralarda yaşayan hiç kimse memnun değil. belediyelere başvuruda bulunduk. büyükşehir ve sur ilçe belediyesine başvurduk. bize ‘tamam bu harabeleri kaldıracağız’ dediler ama kimseden ses çıkmadı. eskiden böyle bir şey yoktu. bu harabeler çıkınca her türlü pislik türedi.”

27 yıldır alipaşa mahallesinde yaşayan izettin bilir, ne yapacağını bilmiyor.

“bu harabelerin her türlü bize zararı var.  çöp yığını oldu burası. hırsızlık, esrar, eroin, fuhuşa kadar buralarda rastlamak mümkün. bizi bu hale sokan belediye ve valiliktir. belediyeye kaç sefer gittik sorunları anlattık. belediye durumu biliyor. ne yapacağımızı bilmiyoruz. hırsızlık, kapkaç olayları yüzünden geceleri yatamıyoruz. böcek, fare, yılan gibi her şey de var burada. şehrin sorumlusu kimse buraya el atması gerekiyor. neticede burada insanlarımız yaşıyor böyle olmamalı.“

120 yıldır Alipaşa Mahallesinde yaşayan Erdoğan ailesi, herşeye rağmen mahalleden ayrılmayı düşünmüyor.[Fotoğraf:Faruk Yüce/Al Jazeera Türk]

“akrep, yılan var burada. pislik var, toz var. belediyeye yüz defa başvurduk, söyledik, dilekçeler verdik. bu harabelerdeki pislik ve molozların temizlik ve sağlık açısından büyük risk taşıması nedeniyle kaldırılmasını istiyoruz. “

Süvari, acil durumlarda enkazlara müdahale etme yetkilerinin bulunduğunu söyledi.

[[Fotoğraf:Faruk Yüce/Al Jazeera Türk]]

'tek başımıza müdahale edemiyoruz'

belediye ise, yetkisizlik ve suriçi’nin sit olmasını gerekçe gösteriyor. genel sekreter fethi süvari, enkazları belediyenin tek başına müdahale etme yetkisinin bulunmadığını söyledi:

“her yıkılan evin enkazının hemen kaldıramıyorsunuz. tarihi dokuyu ve kültürü koruma kurulu denetiminde kaldırmak gerekiyor. belki orada tarihi bir eser vardır. belki içerisinde canlandırılabilir yeniden restore edilebilir birşey ortaya çıkabilir. belki büyük bir tarihi yapının üzerine sıradan bir ev inşa etmişlerdir. çünkü orası kentin en eski yerleşim alanlarından birisidir"

suriçi bir bütün olarak sit alanı olduğunu söyleyen süvari, "müdahale edemiyoruz. bu konuda toki bizim ile olan hukukumuzda netleştirilmemiş. biz orada temizliği yaparız. ancak halkın parasını toki'nin hizmetine sunamayız. neticede toki ticari bir işletme. onlarla bir hukuk oluşturmamız lazım. bizim hep birlikte bu enkaza müdahale etmemiz gerekir. bunun maliyeti kaldırma biçimi kararını vermemiz gerekir." dedi. bölgeyle ilgili bir proje oluşturmadığını söyleyen süvari,  şöyle devam etti:

"orası ile ilgili proje ortada yok. yıkımdan sonra ne yapılacağına dair proje yok elimizde. bizim orauya tam müdahil olmamız için toki'nin projesi olması gerekiyor. bu saydığımız kurulların onay vermesi gerekiyor. enkazda sıradan bir şekilde alınamaz. içerisinde kıymetli, işlenmiş parçalar, rolyefler olabilir. öyle kolay değil. sur belediyesi ve büyükşehir belediyesi ‘ben istedim hadi enkazı kaldırıyorum’ diyemez ve kaldıramaz."

valilik verilerine göre suriçi bölgesi 187 hektar alan ‘riskli’ ilan edildi. bu alan içerisinde 9 bin 846 yapı ve 4 bin 887 işyeri bulunuyor. sahipleriyle anlaşma sağlanamadığı için bölgede halen yıkılmayan onlarca yapı bulunuyor. 

kaynak:al jazeera