bu günlerde mısır'daki iktidarın ektiklerinin bazılarını israil hemen biçiyor.

(1)

kahire'de acil işler mahkemesi'nin hamas hareketi'nin faaliyetlerini yasaklama kararı yayılır yayılmaz tel aviv'de süratle yankılandı.israil'de iktidardaki koalisyon hükümetinde yer alan likud bloğu lideri ve milletvekili yoram levin, mısır mahkemesinin kararının, israil'in içerideki tüm hamas destekçilerine karşı alması gereken bir emsal sayıldığını ifade etti.

5 mart 2014 akşamı israil'in kanal bir televizyonunun aktardığı açıklamalarında levin, israil'den mısırlı yetkililerin yaptığı gibi düşmanlarıyla savaşmasını engellemek için hukuki yapısını değiştirmesinin istendiğini söyledi. bu suretle israil parlamentosu knesset'teki filistinli 48 temsilcinin kendi milli taleplerini ifade etmelerinin engellenmesi gerektiğine göndermede bulundu.

israil yargı organına ve özellikle de 48 filistinli siyasetçiyle mücadeleyi amaçlayan bazı yasaların "insan haklarını ihlal etmeleri" nedeniyle anayasal olmadığına hükmeden israil yüksek mahkemesi'ne yüklendi. israil yüksek mahkemesi'nin, 'terör karşısında yargıyı sınırlandıran hukuki engelleri bulup çözme' noktasında mısır yargısının deneyiminden istifade etmesini istedi.

levin'in açıklamaları, israil dışişleri bakanı avigdor lieberman'ın kendi facebook sayfasında yazdıklarının ortaya çıkmasından saatler sonra geldi. lieberman, 48 filistinli temsilcinin knesset'ten kovulmasını isteyerek bu kimselerin (çoğunluğunun laik ve komünist gruplardan gelmesine rağmen) hamas'ı temsil ettiklerini ifade etti. lieberman, 48 filistinlinin knesset'te temsil edilmesine izin verilmemesi için çalışma sözü verdi.

knesset'teki arap milletvekili cemal zahalika, lieberman ve levin'in açıklamalarına, "bizler bu ülkenin evlatlarıyız ve buradaki varlığımız doğaldır. oysa lieberman ve levin sınır ötesinden geldiler." şeklinde bir yanıt verdi. levin gibi kanal bir'e konuşan zahalika, doğrudan lieberman'a seslenerek, "sen rusya'dan geldin ve oraya dönebilirsin. orada nefret ettiğin araplar görmeyeceksin." dedi.

aynı bağlamda israil'in haaretz gazetesinin arap politikaları yorumcusu zvi bar'el, mısır mahkemesinin kararının, hamas'ın hukuken terörist olarak görülmesiyle sonuçlanacak bir sonraki yargı kararına öncülük yaptığını öne sürdü. gazetenin 5 mart 2014 günündeki nüshasında yayımlanan makalesinde, söz konusu mahkeme kararının, hamas'ın mısır'daki meşruiyetinin sarsılmasına yol açacağı öngörüsünde bulundu.

bar'el ayrıca mısır ile hamas arasındaki ilişkilerin vardığı noktayı yansıttığını vurguladığı kararın esasen mısır devletinin hamas üyelerinin ülkeye girişini engellemesi gerektiğini ifade etti. ba'rel, mısır ordusunun gazze'ye uyguladığı ambargonun israil'in uyguladığı ambargoyu tamamladığını vurgulayarak, kapının sadece iki haftada üç gün açılması yanı sıra farklı dayanışma heyetlerinin gazze'ye girişine izin verilmemesiyle birlikte mal ve para transferi için kullanılan tünellerin yıkılmasındaki kararlılığa işaret etti.

israil'in farklı medya organlarındaki günlük yankılar buraya alınmayacak kadar çeşitli. yukarıda işaret edilen havadan çokça uzak olmamasına rağmen israil medyasında görülen başlıca dört tavır üzerinde duruyorum:

-israil savunma eski bakanı moşe arens'in mısır'ın hamas'a açtığı savaşın israil'in gelecekte gazze'ye savaş açma gereksinimini azalttığı yönündeki sözü.

-israil'in galei zahal radyosunun arap politikaları muhabiri himaren meyer, mısır yönetiminin hamas'ı yasaklama kararının, ülkedeki mursi sonrası yeni yönetimin israil devleti de dahil başkalarının başarısız olduklarını gerçekleştirmekteki başarısına işaret ettiğini belirtti.

-haaretz gazetesi, 8 mart 2014 tarihli nüshasında, kahire'deki stratejik araştırmalar merkezi'nin -adını zikretmediği- üyelerinden birinin, "mısır'ın iktidardaki rejimi, hamas'a veya gazze'deki direniş hareketine yönelik herhangi bir operasyona karşı çıkmayacak." sözünü aktardı.

-israil'in kanal iki televizyonunun siyaset muhabiri uri siegel, abd başkanı obama'nın washington'daki son görüşmeleri sırasında israil başbakanı binyamin netanyahu'ya, mısır'ın müslüman kardeşler üyesi cumhurbaşkanı muhammed mursi'nin 3 temmuz 2013'te azledilmesinden itibaren yaşanan gelişmelerin israil'in lehine olduğu yönünde güvence verdiği gerçeğini su yüzüne çıkardı. netanyahu'nun abd ziyaretini izleyen gazeteciler arasında yer alan siegel, kanal iki'nin 4 mart 2014'te duyurduğu haberde, obama ile netanyahu'nun, "aşırı güçlerle mücadele" noktasında mısır'daki iktidarı destekleme konusunda anlaştıklarına işaret etti.

(2)

"suudi arabistan'ın müslüman kardeşler'i terörist ilan etme kararı, israil'in stratejik çevresini benzeri görülmemiş şekilde iyileştiriyor." israil askeri istihbarat teşkilatı (aman) eski başkanı general amos yadlin, riyad'ın kahire'yle dayanışma içine girerek müslüman kardeşler hareketi'ni terörist olarak görme kararını işte böyle yorumluyordu.

kanal bir'in 7 mart 2014 akşamı yayınladığı 'iki gün' adlı programında yadlin, suud adımının, israil için tehdit oluşturan tarafların sıkıştırılmasına katkıda bulunacak 'çok olumlu' dönüşümlere kapıları ardına kadar açan yapısal bir karar sayıldığını ilave etti. halen israil ulusal güvenlik araştırmaları merkezi'nin başında bulunan general yadlin, 'suudi arabistan'ın mısır'da kurulan iktidarı destekleme kararlılığını ve onun bekasını garanti altına alan şartları sağlama yükümlülüğüne olan bağlılığını vurguladı. bu da israil için birinci sınıf bir stratejik çıkarı temsil ediyor.

netanyahu'nun üst düzey siyasi danışmanlarından dore gold, aynı çerçevede suudi kararını olumlu karşıladı. bu kararın özellikle de mali finansmanın ulaşmasının önünü kesmek suretiyle gazze'deki filistin direnişi üzerindeki ablukayı yoğunlaştıracağı tahmininde bulundu: "suudi arabistan ve körfez ülkelerinin körfez'den gazze şeridi'ne para transferini sınırlama noktasında önemli mesafe kat etmesine rağmen son kararın gazze'ye yönelik tüm mali destek kanallarının kapanmasına yol açmasını umuyoruz."

gold, tüm bunlara ek olarak, gazze'deki direnişe yönelik suudi adımlarının, mısır ile filistin arasındaki tünellerin yıkımı için etkin çalışan kahire'deki iktidarın adımlarıyla bütünlük arz ettiğini ve bunun direnişe silah ve mühimmat ulaştırma imkanlarını azalttığına dikkat çekti. suudi arabistan'ın mali finansmanı durdurması halinde filistin direnişine güçlü bir darbe vuracağını aktardı.

israil'deki siyasi çevrelerin arap dünyasında yaşanan gelişmeleri kutladığı bir zamanda başka sesler de iyimserliğe teslim olunmaması çağrısı yapıyorlar.

(3)

peki çıkarlar israil ile suudi arabistan arasındaki uçurumun kapanmasını garanti edecek mi? bu soru, israel hayom gazetesinde 22 aralık 2013'te yayınlanan makalenin başlığıydı. makalenin önemi sadece içeriğinde değil, aynı zamanda yazarının netanyahu'nun önemli siyasi danışmanlarından dore gold olmasında saklı. makale israil konularında uzman salih neami tarafından arapça'ya çevrildi.

kendi özel yorumuna ilaveten dore gold, makalesinde orta doğu konularında uzmanlaşmış olan amerikalı bruce riedel'ın kaydettiği ve çıkar hasaplarının bazı zamanlar israil ile suudi arabistan'ı aynı karede buluşturduğunu dile getirdiği tanıklığından yardım aldı. gold, mısır ordusunun yemen'de (suudi arabistan'dan destek alan imamet rejiminin destekçilerine karşı devrimini desteklemek için) bulunduğu sıralar yaşananları, bu tespite kanıt olarak sundu. z

amanın suudi arabistan istihbarat başkanı kemal edhem, israillilerle temasa geçmiş ve bu temas doğrultusunda israil uçakları 1964 ila 1966 yılları arasında yemen'deki imamet yanlılarına mühimmat ve yardımlar taşımıştı. gold, israi ile ilişkilerdeki suudi pragmatizmini, şeyh abdulaziz bin baz'in fetvalarında izliyor. zira bin baz, 'müslümanların çıkarına ise israil ile uzlaşmanın caiz olduğu' yönünde bir fetva vermişti.

11 eylül 2001 olayları sonrası irak devlet başkanı saddam hüseyin ve iran rejimine yönelik tutumlarına kadar suudi arabistan'ın politikalarındaki dönüşümlerde bu pragmatizmin izi vardı. iki ülke -israil ve suudi arabistan- aynı safta yer aldıklarını gördüler. bu bağlamda yine israil'in jerusalem post gazetesinin 3 ocak 2014'te yayımlanan arapça nüshasının, suudi arabistan'ın washington büyükelçisi adil cubeyr'in tel aviv ile gizli ilişkiler dokunma noktasında oynadığı rol etrafında bir rapor paylaştığını görüyoruz.

raporu, istihbarat ve ulusal güvenlik konularında uzman yossi melman kaleme aldı. raporda suudi büyükelçi cubeyr'in washington'daki yahudi örgütlerin liderleriyle yaptığı gizli görüşmelere yer verildi. bu bağlamda rapor, cubeyr ile amerikan yahudi örgütlerinin liderleri arasındaki sağlam ilişkinin, israil ile suudi arabistan'ın son dönemdeki yakınlaşmaya yansıdığını belirtiyor. bu yakınlaşmanın, tel aviv ile riyad'ın yürütme organları arasındaki mesaj trafiği, koordinasyon ve yoğun görüşmelerde kendini gösterdiğine işaret ediyor.

bu görüşmeler, abd'deki yahudi örgütlerle hala sıcak bağlantıları bulunan suudi arabistan'ın washington eski büyükelçi prens bender bin sultan'ın temelini attığı istikrarlı bir gelenek oluşturdu. melman'ın ortaya koyduğu gözlemlerden biri de mevcut büyükelçi cubeyr'in yahudi örgütlerin liderleriyle yaptığı toplantılarda, abd başkanı obama'nın politikalarına aleni eleştiriler yöneltmesi ve bu eleştirilerin israil başbakanına yakın çevrelerce olumlu karşılanmasıydı. özellikle de israil hükümeti, başkanı obama'ya yönelik bu tür eleştirilerde (sert yapısı ve diplomatik olmaması sebebiyle) bulunmaya cesaret edememişken…

bu bağlamda uzman gazeteci rossi melman, büyükelçi cubeyr'in konuşmalarından riyad'ın, abd'nin iran'la yakınlaşması ve mısır'ın devlet eski başkanı hüsnü mübarek'i desteklemekte tereddüt etmesi sebebiyle, washington'ın 'ona ihanet ettiğini' düşündüğünün farkına vardığını kaydediyor.

(4)

hali hazırda bölge atmosferinde baş gösteren fırtınanın bazı öncüleri ve arka planları bunlar. hepsi de bölgenin, önceliklerin altüst olduğunu, arap dünyasını dağıtmaya ve sınırları içinde deprem yaratan bahar'ın etkilerini ortadan kaldırmaya çalışan kaosun yayıldığı yeni bir evreye girildiğine işaret ediyor. arap baharı'nı, daha ilk anlarından itibaren düşman pozisyonuna koyan ülkelerin, halen bölgenin dönüşümlerine liderlik eden aynı ülkeler olduğunu gözlemledim. o anda tespitini yaptığım bu durum, "bizler nereye gidiyoruz?" sorusunun yanıtına zemin hazırlayan bir gösterge sayılacaktır.

fehmi hüveydi, mısırlı yazar ve düşünür.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.