suriye'nin [golan tepeleri yakınında bulunan] kuneytra bölgesine yönelik israil saldırısı ilk değil ve suriye gerçeği gölgesinde son da olmayacak. bu saldırıdaki sürpriz, israil'in hizbullah unsurlarına yönelik saldırıyı üstlenme hızındaki cesaretti. israil, operasyonu resmen üstlenmedi ancak işgal gücünün sınırlı dış operasyonlarındaki alışıldık geleneği, bunlara dair bilgilerin yerel ve batılı medya organlarına sızdırılmasıdır.

operasyonun zamanlaması, israil başbakanı binyamin netanyahu'nun işine yarayacak ve hizbullah genel sekreteri hasan nasrallah'ın açıklamalarının ardından örgüt için sıkıntı doğuracak bir rol oynayabilir. zira saldırının, seçim propagandası ve israil ordusunun imajının düzeltilmesinden çok daha derin bir stratejik boyutu bünyesinde taşıdığı biliniyor.

saldırının sebepleri ve zamanlaması

israil, hükümetin feshedilmesi ve mart 2015'te erken genel seçimlere gidilme kararı alınması sebebiyle siyasi; ordu yönetimindeki nakiller sebebiyle de askeri bir boşluk yaşıyor. lakin bu boşluk, tel aviv'in hizbullah kadrolarına suikast düzenlemesinin önüne geçemiyor. zira israil, hizbullah'ın kendisinin belirlediği kırmızıçizgileri aştığını ifade ediyor. israil, hatırlayacak olursak, aşılmasına izin vermeyeceği stratejik çizgiler çizmişti.

israil ile hizbullah arasındaki mücadeleye uzun menzilli füzeler veya uçak savarlar gibi dengeleri bozacak stratejik silahların taşınması veya hizbullah ve iran'ın [israil işgali altındaki] golan tepeleri'nin şartlarını değiştirebilecek faaliyetlere ve çalışmalara yönelik hazırlıkları, tel aviv'in (bölgenin israil'in kuzey cephesinin güvenliği için bir endişe ve tehdit kaynağı olmaması amacıyla) belirlediği çizgilerden.

bu iki durum, karmaşık hesaplara bırakılamaz ve israil hemen pozisyon alır. nitekim hizbullah'ın füze sistemlerive silah konvoylarını bombalayan geçmişteki saldırılarının çoğunda alınan tutum buydu. golan operasyonu'nda yararlanmak istediği bazı hedefleri bulunan israil, hem parti (siyaset) hem de ordu (askeri) kurumları düzeyinde bunu kullanacaktır. netanyahu, gazze şeridi'ne düzenlediği "koruyucu hat" operasyonu'ndan (operation protective edge) karizmasına eklenen tereddüt ve zayıflık özelliklerini kaldırmayı hedefliyor. ayrıca güvenlik sorunlarıyla mücadelede cesaret, kararlılık ve güçlü olma sıfatlarını ön plana çıkarmayı amaçlıyor.

ayrıca zamanlama itibariyle operasyon, rakipleriyle yarışın tırmanması ve anketlerde 'siyonist kamp'ın (tzipi livni liderliğindeki işçi partisi/hareket partisi ittifakı) birinci çıkması sebebiyle netanyahu'nun seçim propagandasına hizmet ediyor. anketlere göre, gelecek parlamentoda 'siyonist kamp'a 27 sandalye düşerken, netanyahu'nun liderliğini yaptığı likut 21 sandalye alıyor.

israil'in kuneytra saldırısı, güvenlik organlarının, bilhassa ordunun istihbarat organlarının imajını onaracaktır. (hamas hareketine ilişkin bilgi sahip olmaması ve yanlış değerlendirme yapması sebebiyle) "koruyucu hat" operasyonu (temmuz-ağustos 2014) akabinde konumu sarsılan ordunun kapasitesine bir nevi güven kazandıracaktır. 

israil'in hizbullah okuması

hasan nasrallah’ın (israil’i lübnan veya suriye’ye yönelik saldırılara misillemede bulunmakla tehdit eden ve saldırıları direniş eksenine saldırı olarak gören) açıklamaları, israil’in örgütün kendisiyle kapsamlı bir savaşa girip girmeyeceği ile ilgili okumasını değiştirmedi.israil, hizbullah’ın siyasi ve askeri açıdan kapsamlı bir savaşa hazır olmadığını düşünüyor.

iç düzlemde hizbullah, suriye’deki pozisyonundan ve birçok müttefikini kaybetmesinden kaynaklanan siyasi bir kriz yaşıyor. her hangi bir çatışma, müttefiki michelle avni’yi kaybetmesine yol açacak ve suriye krizinin lübnan sahası üzerindeki yansımalarını arttıracaktır.

askeri düzlemde ise örgütün gücü, dış sahalarla ve özellikle suriye ile meşgul olması sebebiyle dağıldı ve hantallaştı. 15 bini aşkın askerinin çatışmalara katılması, onlarca askerini ve etkili komutanını kaybetmesi, israil’le kapsamı bir çatışma içine girmesine imkan tanımıyor.

iran petrol fiyatlarının düşmesinden etkileniyor ve hizbullah ile israil arasında uzun bir savaşı finanse etme gücüne sahip değil. israil kaynakları hizbullah unsurlarının maaşlarının iki aydır yarıya düşürüldüğünü belirtiyor. bununla birlikte israil, hizbullah ve liderini (çatışma aşamasına geçmeyecek şekilde sınırlı bir misillemede bulunmasını gerektirecek şekilde) köşeye sıkıştırdığının farkında.

hizbullah ve misilleme gücünün sınırlılığı

hizbullah, iran'ın bölgedeki politikalarını uyguladığı için yıpranıyor. örgüt, birçok cepheye yoğunlaşması ve stratejik müttefiki iran'ın meşguliyetinin ağırlığı altında daha fazla yük taşıyamaz hale geldi. zira örgütün saha deneyimi ve eğitim kapasitesi, irak, suriye ve yemen'e dağıtıldı.

ayrıca hizbullah'ın lübnan'da sırtını dayayabileceği kimse kalmadı. gücünün dağılmasının yanı sıra sünnilerin düşmanlığını aldı. nusra cephesi ve irak ve şam islam devleti (işid) ile açık bir savaş yürütüyor. işid, hizbullah'ın israil ile çatışmaya girme gücünü sınırladı. israil de hizbullah'ın savaş kararı almasına göz yummayacaktır ve cevabı sert olacaktır.

buna (kalemun bölgesinden geçen) suriye-iran ikmal hattının nusra ile çatışmalar nedeniyle güvenli olmaması ve hizbullah'ın o hattı ele geçirme girişimi sırasında can kaybı vermesi eklenebilir. ayrıca turizm ve ekonomi sektörleri de bundan olumsuz etkilenecektir, lübnan'da hizbullah'a yönelik zaten yüksek olan intikam duyguları daha da artacaktır; israil ile hizbullah arasında kapsamlı bir çatışma yaşandığı takdirde lübnanlılar için güvenli sığınak kalmayacaktır. o yüzden hizbullah’ın değerlendirmesi, sıkıntılı siyasi vakıanın dışına çıkamaz.

hizbullah'ta kafaları kurcalayan bir diğer konu, israil'in örgütün güvenlik ağına nüfuz etme boyutudur. kuneytra saldırısı, bir güvenlik operasyonudur ve tesadüfi değildir. israil askeri istihbaratının elinde hedefe dair doğru bilgi bulunduğu görülüyor. hizbullah'ı hedef alan müdahaleler dizisi içerisinde kuneytra, israil'in yeni bir başarısıdır.

muhtemel senaryolar 

mevcut durum, çatışma kararları ve gelecek senaryoları açısından oldukça zor bir sürece işaret ediyor. zira bölgede ve arap coğrafyasındaki şartlar, en olası senaryonun belirlenmesini güçleştiriyor. israil'in kendisini kuşatan tehlikelerle ilgili yıllık stratejik tahminler yapmasının pek bir yararı bulunmuyor. hatta israil, değişimlerin hızından dolayı stratejik tahminlerini artık 3 ayda bir yapıyor. bu da israil-hizbullah ilişkisiyle ilgili bölgesel şartları yansıyor. muhtemel yeni senaryolar şunlar:

birinci senaryo: 2006 yılındakine benzer ve hatta daha barbarca ve ölümcül kapsamlı bir israil-hizbullah savaşı. bu senaryo, gelecek dönem için uzak bir ihtimal. zira israil ve hizbullah, böylesi bir savaşa hazır olmadıklarını biliyorlar. israil bağlamında ordu komutanları, hâlâ kartlarını karıyorlar; dersler ve ibretler almak için önceliklerini düzenliyorlar. fakat bu pozisyon, bir savaş dayatılması halinde israil'in eli kolu bağlı kalacağı veya caydırıcılığını kullanmayacağı anlamına gelmez. hizbullah'ın içine girdiği zorluğu yukarıda belirttik. ayrıca örgüt tek başına savaş yahut barış kararı alamaz. ortada organik müttefiki iran var ve örgüt, lübnan'da zor şartlar altında.

ikinci senaryo: hizbullah'ın misillemesinin sınırlı kalması ve kapsamının şeba çiftlikleri ile daraltılması. en gerçekçi ve muhtemel senaryo bu. israil-lübnan sınır hattında fırsatları kullanma ve değerli avı yakalamaya dayanacak, kapsamlı bir çatışmaya izin vermeyecektir. bu durumda hizbullah, kendi kitlesi önünde bir nevi güvenirliğini koruyacak ve israillilere, ekim 2014'te [lübnan, suriye, golan tepeleri sınırındaki] şeba çiftlikleri'ndeki israil bölgesinin hedef alınmasında olduğu gibi, ihlallere karşılık vereceği mesajını gönderecektir.

üçüncü senaryo: misillemenin golan tepeleri cephesinden olması. golan cephesinin güvenliği, suriye'deki beşşar esed rejimi elindeki kârlı bir siyasi kart konumunda. bu yüzden suriye rejiminin (ve arkasındaki rusya'nın) golan kapısı üzerinden israil'i rahatsız etmeyi düşüneceğini sanmıyorum. suriye rejimi, muhalefete yenilmesi halinde bunun israil için oluşturacağı güvenlik tehlikesini sürekli pazarlıyor. hizbullah bu yönteme başvurabilir elbette ancak konunun iran'ın telkiniyle bir suriye kararına ihtiyaç duyduğunun farkında. çünkü cephelerdeki saha savaşını yöneten iran'dır. suriye rejimi ve hizbullah, nihai karar alıcı değiller. dolayısıyla bu senaryonun gerçekleşmesi uzak bir ihtimal. 

hizbullah'ın geçmişte bazı operasyonlar yapma yönünde verdiği ipuçlarına rağmen israil'in örgüte önleyici darbesi, hizbullah'ı hesaplarını yenilemeye sevk edecektir. 

dördüncü senaryo: misillemenin dışarıdan olması. hizbullah geçmişte latin amerika ve avrupa'daki operasyonlarının bazısında başarıya ulaştı, bir kısmında da başarı elde edemedi. hizbullah, avrupa sahasındaki birçok ülkede henüz terör örgütü kategorisinde yer almıyor. kaldı ki avrupa, örgütün para kaynağı olarak görülüyor. yapılan operasyonlar, bazı hizbullah üyelerinin katıldığı bir iran planlamasıydı ve iran'daki israil suikastlarının intikamını almayı amaçlıyordu. o halde karar alma masasına böyle bir olasılığın konulması uzak görülüyor.

israil'in hizbullah karşısında caydırıcılığını sürdürmek için seçici darbelere başvurmakta sağladığı başarı, kuneytra saldırısının yansımalarından bir diğeri. zira örgüt, büyük çatışma doğurabilecek stratejik büyük eylemlere cesaret edemiyor. tel aviv'in seçici darbeleri, golan'ı ayıran sınırı aşmaması yönünde hizbullah'a doğrudan bir mesajdır. kez tahran'a (öfkesinin artmasıyla birlikte) da nükleer tesislerini vurarak daha ileriye gideceği yönünde dolaylı bir mesajdır. israil, (birleşmiş milletler güvenlik konseyi daimi üyeleri ve almanya'dan oluşan) p5+1 grubu ile iran arasındaki nükleer müzakerelerin başarısızlıkla sonuçlanması ve (anlaşmaya varılmamasını yeğlese de) tahran'ın bu müzakerelerde ödünler vermesi gerektiği şeklinde bir mesaj da gönderiyor.

hizbullah'ın içinden geçeceği en kötü durum, ağır darbeler alması ve bu darbelerin misillemesinin (israil'e karşılık versin veya vermesin) maliyetinin yüksek olmasıdır. sessiz kalması (yani misillemede bulunmaması) ise örgüt ve genel sekreteri nasrallah'ın güvenilirliğini kaybettirecek, israil ile mücadeledeki heybetini vuracaktır. hatta israil'e direnişi zayıflar ve yetersiz kalırken halkların iradesini hedef alan çekişmeler içinde yıprandığı, işgale direnen grup olma özelliğini kaybettiği görüntüsü verecek ve lübnan'daki silahlı gücüyle ilgili tartışmaları bir kez daha gündeme getirecektir.

misillemenin sınırlı olacağı yönündeki ikinci senaryoyu kuvvetle muhtemel görünüyor. birinci senaryo, uzak ihtimal olmasına rağmen, hâlâ gündemdeki yerini koruyor ama bu konudaki karar iran'ın elinde duruyor. acaba iran, israil'in meydan okumasına karşı çıkma cesaretine sahip mi yoksa eli kolu bağlı mı?

savaş şartlarında taraflar kontrolü kaybedebilir ve kapsamlı bir çatışmaya sürüklenebilirler. son söz, sahadaki gelişmeler ve onların sonuçlarınındır. 

hamza ismail ebu şanab, filistinli yazar ve araştırmacı. hamas'ın öldürülen komutanlarından ismail ebu şanab'ın oğlu.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.