27 şubat’ta kırım özerk cumhuriyeti parlamentosuna rusya bayrağı çeken silahlı kişiler, yeni bir gerilimi ateşledi. bir başka asker üniformalı grup, ertesi gün simferopol ve sivastopol havaalanlarını ele geçirdi. bu olaylar olurken rusya’nın savaş düzenine geçmesi, abd ve nato’nun tepkisini çekti.

şimdi şu soru soruluyor: ukrayna parçalanıyor mu?

resmi dil tepkisi

son 10 yıl içerisindeki bütün seçimlerde kırım’da en yüksek oyu yanukoviç’in bölgeler partisi aldı. 2004’teki cumhurbaşkanlığı seçimleri, hile yapıldığı gerekçesiyle turuncu devrim’e yol açmıştı. yanukoviç’in kazandığı seçimler tekrarlanınca, viktor yuşçenko cumhurbaşkanı olmuştu.

2010’daki seçimlerde yanukoviç, özellikle ukrayna’nın doğu ve güney kesimlerinden oy alarak cumhurbaşkanı oldu. döneminde çıkartılan pek çok yasayla rus kökenlilerin yoğunlukla yaşadığı bu bölgelerin takdirini topladı.

2012’de çıkartılan yasayla herhangi bir dil, bir bölgedeki insanların yüzde 10’u tarafından konuşulursa resmi dil olarak kabul görüyordu. böylece ülkedeki 27 eyaletten 13’ünde rusça ikinci resmi dil oldu. yanukoviç’in 22 şubat’ta devrilmesinden bir gün sonra bu kanun iptal edildi. karar, rusça konuşan kesimlerin tepkisini çekti.

kırım’da rus yoğunluğu

2001 yılında yapılan nüfus sayımına göre yaklaşık 2 milyon kişinin yaşadığı kırım’ın yüzde 58’ini rus kökenliler oluşturuyor. bölgenin yüzde 24’ü kendini ukraynalı, yüzde 12’si ise kırım tatarı olarak nitelendiriyor.

48,5 milyon kişinin yaşadığı ukrayna’da ise nüfusun yalnızca yüzde 17’si rus olduğunu söylüyor. ülkenin yüzde 78’i kendini ukraynalı olarak görürken kırım tatarlarının oranı yalnızca binde 5.

ukrayna’nın müdahale korkusu

rusya hem devlet, hem de toplum nezdinde kırım’ı kendisinin uzantısı olarak görüyor. 2008’de ukrayna dışişleri bakanı volodimir ohrizko, rusya’yı kırım’da pasaport dağıtmakla suçladı. ukrayna’nın bu durumu tehlike olarak görmesinin sebebi; rusya’nın yurtdışındaki rusları korumak için askeri müdahalede bulunma politikası.

nüfusun yüzde 77’sinin rusçayı anadil olarak benimsediği bölgede rusya etkisi hâkim. 2009 ağustos’unda rusya yanlıları ukrayna hükümetine karşı protestolarda bulundu. dönemin kırım parlamentosu başkan yardımcısı sergey tsekov, rusya’nın kırım’a abhazya ve güney osetya’ya davrandığı gibi davranmasını istedi. 2008’de rusya, bu iki bölgenin bağımsızlığı için gürcistan ile savaşmıştı.

ukrayna'nın donanma ve enerji çıkmazı

2042’ye kadar azak denizi’nde bulunmak için sözleşmesi bulunan rusya donanması, ukrayna için bir başka tehdit unsuru.

enerji konusunda rusya’ya bağımlı olan ukrayna’nın doğalgazının yüzde 75’i rusya üzerinden geliyor. ukrayna’nın elektriğinin yüzde 47,6’sını nükleer santraller sağlıyor. nükleer yakıtının çoğunu da rusya karşılıyor.

abd’ye yer yok

2013 yılında yapılan bir araştırmada rusya halkının yüzde 56’sının kırım’ı rusya’nın bir parçası olarak gördüğü ortaya çıktı.

2009’da ukrayna yönetimine ve bm genel kurulu’na mektup gönderen kırım parlamentosu, topraklarında abd elçiliklerine izin vermeyeceklerini belirtti. parlamentoda 9’a karşı 77 oyla kabul edilen mektup, eski sovyetler birliği ülkelerindeki abd nüfuzuna karşı çıkan rusya’yı da memnun etti.

tatarlar referanduma karşı

kırım’daki eylemlerde rusya yanlıları, ukrayna iktidarının meşru olmadığının ilân edilmesini ve kırım’ın statüsü ile ilgili referandum yapılmasını talep ediyor.

kırım tatarları ise, parlamentonun bölgeyi ukrayna'dan ayırıp rusya'ya bağlamaya yönelik her türlü eyleme karşı çıkacaklarını açıkladı. bölgedeki nüfusun sadece yüzde 12’sini oluşturan tatarların çoğunluğu, kiev’deki yanukoviç karşıtı eylemlere destek vermişti.

‘sürgün’ hâlâ akıllarda

sovyetler birliği’nin dağılmasının ardından özbekistan’dan gelen kırım tatarları, kırım’ın rusya’ya bağlanmasından korkuyor. şu an gayrı resmi de olsa kırım tatar meclisi ile taleplerini dile getiren tatarların aklında stalin dönemi var.

sovyetler birliği’ni yaklaşık 30 sene yöneten josef stalin, ikinci dünya savaşı’nda nazilerle işbirliği yapanları gerekçe göstererek kırım tatarları’nı bölgeden sürmüştü. yaklaşık 238 bin kişinin sürgün edildiği ve bunların yüzde 46’sının açlık, susuzluk ve hastalık yüzünden öldüğü tahmin ediliyor. sürgünün soykırım olarak tanınması gerektiğini öne süren tatar aktivistler, topraklarının iadesi konusunda da ruslarla sıkıntı yaşıyor.