en son 1992 yılında, yani 21 yıl önce, diyarbakır’a geldiğinde taşıdığı tek ünvan kürdistan demokrat partisi’nin liderliğiydi. irak’ta saddam hüseyin devrilmemiş, irak kürdistan özerk bölgesi kurulmamıştı.

o günlerde türkiye’de mesut barzani tıpkı kürdistan yurtseverler birliği’nin başkanı celal talabani gibi 'peşmerge reisi' olarak anılıyordu. pkk ile iraklı kürt örgütleri arasında çatışmalar yaşanıyor, o yüzden de kürt liderler sık sık çoğu zaman kimsenin haberi olmadan türkiye’ye geliyordu. barzani son diyarbakır ziyaretinde dönemin jandarma genel komutanı aydın ilter ile görüşmüştü.

aradan geçen yıllar, ödedikleri bedellere rağmen ortadoğu coğrafyasında kürtler lehine işledi. yıllardır hayalini kurdukları bağımsız devlete olmasa da otonom bir bölgesel yönetime kavuştular. irak kürtlerinin önde gelen isimlerinden talabani irak cumhurbaşkanlığı koltuğuna otururken, babası molla mustafa barzani’nin mirasını taşıyan mesut barzani irak kürdistan özerk bölgesi'nin başkanı oldu. zengin enerji kaynakları ile kuzey irak kaçınılmaz olarak bölgede aktif rol alan aktörlerin gözdelerinden biri haline geldi.

türkiye ile ilişkiler

son yıllarda arap ülkelerini saran bahar ateşi ile birlikte bölgede yaşanan değişim türkiye ile kuzey irak kürtlerinin ilişkilerinde de devrim niteliğinde değişiklikleri beraberinde getirdi. türkiye’ye daha yakın duran barzani hükümeti ile ak parti hükümeti arasında ilişkiler hiç olmadığı noktalara, 'stratejik ortaklık' boyutuna taşındı.

2011 yılında ilk defa bir türk başbakanı, recep tayyip erdoğan, kuzey irak hükümetinin başkenti erbil’e gitti. barzani, bir türk şirketi tarafından inşaatı tamamlanan erbil uluslararası havaalanında neredeyse kabinesindeki tüm bakanlarla birlikte başbakan erdoğan’ı karşıladı.

erbil’in hemen her köşesinde ilk defa türk başbakanının onuruna asılan türk bayrakları dalgalanırken barzani’nin konutunda hep birlikte söylenen 'burası muş’tur' türküsü eşliğinde tarihi gün bitirildi. o gün iki lider de geleceğe yön verecek bir adım attıklarının farkındaydı.

dönüm noktalarından biri de barzani’nin 2012 yılında ak parti’nin kongresine katılmasıydı. belki o bile kürsüye çıktığında kongre salonunda binlerce kişinin 'türkiye seninle gurur duyuyor' sloganı atacağını düşünmemişti.

şimdi bir ilk daha yaşanacak.

barzani başbakan erdoğan’ın davetiyle kürtlerin dünyada sahip olduğu tek hükümetin başkanı, lideri sıfatıyla diyarbakır’a, yani türkiye’deki kürtlerin kalbine geliyor. gelişen ekonomik ilişkilerin ve bölgede ortaklaşan çıkarların etkisiyle kararlaştırılan bu ziyaret, ak parti için ayrı, son dönemde suriye kürtleri politikası nedeniyle barzani yönetimiyle bir sürtüşme yaşayan bdp ve pkk için ayrı, türkiye için ise ayrı ama içiçe geçen anlamlar taşıyor.

çözüm süreci ve yaklaşan yerel seçimler

2009 yılında yapılan yerel seçimlerde ak parti bölgede istediği sonuçları alamamıştı. partiye yakın kaynaklar dahi sonuçları bdp’nin zaferi olarak yorumlamıştı. ancak bu defa yıl başında başlayan çözüm süreci ile birlikte ak parti yerel seçimlerde bir adım öne geçmek istiyor.

tayyip erdoğan'ın seçim başarısını bir yana diyarbakır belediyesi’ni bdp’den almayı bir yana koyduğu bilinen bir gerçek.

başbakan çözüm süreci başladıktan sonra diyarbakır’a ilk ziyaretini gerçekleştirecek, bir anlamda seçim kampanyasının startını verecek ve yanında dört ülkeye bölünmüş topraklarda yaşayan kürtler üzerinde büyük nüfuzu olan barzani ile kürsüye çıkacak.

barzani’nin etkisini sadece 'nüfuz' kelimesiyle tarif etmek de yeterli değil. o hem siyasi hem de askeri anlamda kürt hareketinin sembolleri arasında yer alıyor. hatta türkiye’deki kürt hareketinin önde gelen isimlerinden leyla zana’nın tabiriyle öcalan ve talabani ile birlikte kürtlerin üç liderinden biri. bu durum ona türkiye kürtlerinin büyük sempatisini de beraberinde getiriyor.

barzani’nin ziyaretine ilişkin bdp’lilerin yaklaşan yerel seçimleri hatırlatması da işte bu yüzden. bir çok bdp’li bunu tek tek dile getirdi ama barzani ile bireysel ilişkileri açısından bakıldığında en dikkat çekici açıklama ahmet türk’ten geldi. türk, 'birileri önümüzdeki seçimler için bu şekilde davranmış olabilir, diyarbakır’a davet etmiş olabilir, bu ihtimali de tabii ki halk tartışıyor. ama umut ediyorum ki sayın barzani bunun farkına varır, ve böyle bir şeyin içine girmez' dedi.

bdp neden rahatsız?

barış ve demokrasi partisi ve pkk’nın barzani ile son dönemde düştüğü görüş ayrılığı ise ziyarete başka bir anlam katan bir unsur. iki taraf arasında özellikle suriye’deki kürtler arasında son sözü kim söylecek noktasında beliren görüş ayrılıkları son dönemde artık 'sürtüşme' olarak okunuyor.

suriye’deki kürt bölgelerinde pyd ile barzani’ye yakın gruplar arasında bir iktidar savaşı yaşanıyor. son olarak barzani’nin sınır kapılarını kapatması bu savaşın sonuçlarından biri. öyle ki pkk’nın suriye’deki kolu pyd işi barzani’yi 'kürt düşmanı' ilan edecek kadar ileri götürdü. suriye'de barzani yanlısı kürtler, muhalif suriye ulusal koalisyonu (suk) çatısı altında cenevre sürecine katılmayı planlarken rojava’da pyd’nin öncülüğünde geçici yönetim kurulması kararı alınması ve bu kararın ziyaretin duyurulmasıyla aynı zaman denk gelmesi oldukça manidar.

bdp’nin gösterdiği tepkinin nedenleri arasında yaklaşan seçim kadar bu ayrışma da etkili.

geçtiğimiz günlerde ankara'da bölge kürtlerinin katılımıyla bir konferans düzenleyen düşünce kuruluşu impr'ın direktörü veysel ayhan, barzani’nin türkiye ile paralel izlediği suriye politikası nedeniyle sıkıntı içinde olduğunu belirtiyor: 'barzani suriye’de zora düşmüştür. kürt toplumu nezdindeki meşruiyeti sarsılıyor. istediği kadar büyük bir miras taşısın suriye’de pozisyon alamadı. türkiye ile yürümek zorunda kaldı'. ayhan’ın dikkat çektiği bir diğer nokta da kuzey irak’ta yapılan seçimler sonrası oluşan ve barzani’yi başka bir açıdan daha türkiye ile birlikte hareket etmek durumunda bırakan tablo.

veysel ayhan, 'daralan ve sıkışan bir barzani hareketi söz konusu. süleymaniye’de bir goran hareketi çıkmış ve birinci parti olmuş. suriye’de pkk kendi kontrolü altında alanlar oluşturmuş. bir yandan da mesud barzani’nin istikrarı korumak zorunda olduğu bir bölge var. bir el-kaide bombası patladı, yer yerinden oynadı. bu tekrarlanırsa tüm kürtlerin kaybedeceği bir süreç başlar. o yüzden barzani dikkatli davranmak zorunda' diyor.

kaynak: al jazeera