_{yerleşimci sayıları: bölgelerdeki nüfus değişimini yıllara göre görmek için çizgiler üzerinde gezininiz.}

israil, ‘altı gün savaşı’nda aynı anda birkaç arap devletiyle çatıştı ve zafer kazanarak sina yarımadası, gazze şeridi, batı şeria, doğu kudüs ve golan tepeleri’nin kontrolünü sağladı.

dönemin savunma bakanı moşe dayan’ın öncülüğünde israil’in, işgal edilen topraklardaki askeri egemenliği başladı.

devam eden süreçte ağırlıklı olarak golan tepeleri’nde olmak üzere 14 yerleşim birimi kuruldu. yerleşim kurulan bölgeler arasında sina yarımadası’nın kuzeyi ve batı şeria da yer aldı. dini motifli yerleşim hareketi ‘guş emunim’, işgal edilen el halil bölgesinde kuruldu.

guş emunim hareketi batı şeria’daki el halil bölgesinde terkedilmiş bir askeri üste kiryat arba yerleşimini kurdu.

haham yahuda kook, guş emunim hareketini önemli bir politik güç haline getirdi. kook, yahudilere tevrat’ın emrettiği şekilde ‘israil toprağına’ yerleşmeleri çağrısında bulundu.

batı şeria’nın önemli yerleşim birimlerinden ma’ale adumim kuruldu.

dönemin başbakanı izak rabin ve savunma bakanı şimon peres’in liderliğindeki ve yom kippur savaşı’ndan sonra zayıflamış olan işçi partisi, yerleşim hareketinin devamını sağladı.

genel seçimlerin ardından göreve gelen menahem begin’in likud partisi, ‘büyük israil’in yerleşim projesine bağlı olduğunu açıkladı.

dönemin tarım bakanı ariel şaron, işgal edilen topraklardaki yahudi yerleşimci sayısını iki katına çıkarma politikasını başlattı. batı şeria’nın önemli yerleşim birimlerinden ariel kuruldu.

eylülde, dönemin mısır devlet başkanı enver sedat ve israil başbakanı menahem begin abd’nin maryland eyaletinde yer alan camp david’de abd başkanı jimmy carter’ın arabuluculuğunda on üç günlük gizli bir barış görüşmesi gerçekleştirdi. görüşmelerde yerleşim konusu da masaya yatırıldı.

mısır – israil barış anlaşması’nın imzalanması ile sonuçlanan görüşmelerin ardından israil sina yarımadası’ndaki yerleşimlerini boşaltmaya başladı ve konutları yıktıktan sonra bölgenin kontrolünü mısır’a teslim etti.

birleşmiş milletler güvenlik konseyi, 22 mart 1979 tarih ve 446 sayılı kararı neticesinde, 1967’den beri işgal altında olan filistin ve arap topraklarında israil yerleşim yerlerinin kurulmasını öngören israil politikası ve uygulamalarının uluslararası hukuka aykırı olduğunu ve orta doğu’da kalıcı barışı sağlamada önemli bir engel teşkil ettiğini ilan etti. (kararın orijinal ingilizce metni)

meclisin alt kanadı knesset, kudüs’ü israil’in ‘bütün ve birleşik başkenti’ ilan etti. bm güvenlik konseyi’nin 478 numaralı kararı bu yasayı geçersiz ilan ederken, 465 sayılı karar ise israil’e işgal altındaki yerleşimlerini boşaltması çağrısı yaptı. (478 ve 465 numaralı kararların orijinal ingilizce metinleri)

israil, golan tepeleri üzerindeki egemenliğini genişleten yasayı onaylayarak bölgeyi ilhak ettiğini duyurdu ve buradaki yahudi vatandaşlarına kalıcı ikamet imkanı tanıdı. bölgedeki yahudi yerleşimcilere israil vatandaşlığı ve kimliği verildi.

israil güvenlik güçlerinin yamit bölgesine düzenlediği operasyonla sina yarımadası’nın boşaltılma süreci tamamlandı.

israil ve filistin arasında oslo barış anlaşması imzalandı. anlaşma, filistin’in batı şeria ve gazze şeridi’ndeki kısmi otonomisine resmi bir statü vermesi dışında barışın sağlanması konusunda işlev kazanmadı; israil’in yerleşim faaliyetleri hızla devam etti ve tel aviv yönetimi yerleşimlerin oslo barış anlaşması’na aykırı olmadığı tezini kullandı.

batı şeria’nın bir diğer önemli yerleşim birimi modi’in illit kuruldu.

israil’in batı şeria’dan çekilmesini hızlandıracak barış görüşmeleri, netanyahu hükümetinin çökmesi ve filistinlilerin yerleşimlere yönelik protestoları yüzünden sekteye uğradı. bunun üzerine israil, doğu kudüs civarındaki yerleşimlere eklemeyi planladığı bin 800 yeni konuttan oluşan projeyi askıya aldı.

israil birlikleri, oslo anlaşması ile kontrolünü filistin yönetimi’ne devrettikleri ve aralarında gazze şeridi de bulunan bazı toprakları tekrar işgal etti.

ariel şaron hükümeti ayırıcı duvar’ın inşasına başladı. çoğu batı şeria’dan geçen duvar israil’in uluslararası tanınmış sınırlarının doğusunda konumlandırıldı.

tel aviv yönetimi ve filistinliler, ‘barış için yol haritası’ üzerinde anlaştı. israil, filistinlilerin, ‘şiddeti koşulsuz sonlandırması’ karşılığında, işgal altındaki bölgelerde yerleşim faaliyetlerini dondurmayı kabul etti.

israil hükümeti ve meclisi, gazze şeridi’ndeki yerleşimlerin boşaltılması kararını onayladı.

‘sasson raporu’, israilli bazı devlet kurumlarının, hükümetin onayı olmadan yasadışı yerleşim faaliyetlerinde bulunduğunu ortaya koydu.

israil hükümeti ma’ale adumim’de 3500 yeni konut inşa edeceğini duyurdu.

gazze şeridi’ndeki 21 yerleşim biriminin tamamı, ‘tek taraflı geri çekilme planı’ kapsamında boşaltıldı.

filistinliler, annapolis konferansı’nda barış görüşmeleri için yerleşim faaliyetlerinin durdurulmasını ön koşul olarak öne sürdü. ancak israil, doğu kudüs’te yeni yerleşimler kurulması yönündeki planından geri adım atmadı.

israil ayrıca beytüllahim yakınlarındaki har huma mahallesinde 300 konut daha inşa etme kararı aldı. söz konusu karar abd ve ab tarafından kınandı.

kudüs belediyesi, doğu kudüs’te 600 yeni konut inşası projesini duyurdu. dönemin abd dışişleri bakanı condoleezza rice, yerleşimlerin faaliyetlerin durması gerektiğini ve bu girşimin ‘yol haritası’ planına aykırı olduğunu belirtti.

israil yüksek mahkemesi tel aviv yönetimine, migron’da yasadışı olarak kurulan karakolun ‘yol haritası’ planına göre neden kaldırılmadığını açıklaması için 45 gün süre verdi. bu sırada gazze savaşı başladı.

abd başkanı barack obama, kahire’de yaptığı konuşmada, ülkesinin israil’in devam eden yerleşim faaliyetlerinin meşruiyetini kabul etmediğini açıkladı.

israil savunma bakanı ehud barak batı şeria’daki yerleşim bölgesinde 300 yeni konutun inşasına onay verdi.

obama, batı şeria ve doğu kudüs’teki yerleşim faaliyetlerinin tamamen dondurulması talebinde bulundu.

israil inşaatların geçici olarak dondurulması önerisini getirdi, ancak hamas lideri halid meşal bu teklifin abd’nin talebini ‘geçiştirmek’ amacıyla öne sürüldüğünü iddia etti. meşal’in iddiası arap birliği genel sekreteri amr musa tarafından da desteklendi.

israil, abd başkan yardımcısı joe biden’in ülkeyi ziyareti sırasında, doğu kudüs’deki ramat şolomo bölgesinde bin 600 yeni konutun planlandığını duyurdu.

biden bu girişimi kınayarak, “açıklamanın içeriği ve zamanlaması ihtiyaç duyduğumuz güveni baltalayacak türden” açıklamasını yaptı.

bm genel sekreteri ban ki-moon, ‘işgal edilen topraklardaki yasadışı yerleşim faaliyetlerinin derhal durdurulması’ çağrısında bulundu.

abd yönetimi, bm güvenlik konseyi’nde, israil’in işgal ettiği filistin topraklarındaki tüm yerleşim yerlerinin yasadışı olduğunu belirten tasarıyı veto etti.

israil kabinesinin alt kanadı knesset filistinlilerin bm kültür ajansı unesco’dan tam üyelik hakkı kazanmalarının ardından, doğu kudüs’te yerleşim birimleri inşaatlarının hızlandırılması kararını aldı.

tel aviv yönetimi, batı şeria’da 1990’lı yıllarda kurulan üç yerleşim bölgesi bruçin, reçelim ve sansana’ya ‘yasal statü’ verdi.

batı şeria’nın ulpana bölgesindeki yerleşim birimlerinin yıkılmasını engelleyen yasa tasarısı knesset’te reddedildi.

bu gelişmenin ardından israil başbakanı binyamin netanyahu, batı şeria’ya 850 yahudi yerleşimcinin daha gönderilmesi kararını açıkladı.

tel aviv yönetimi, işgal altındaki batı şeria’da bulunan nablus yakınında bir kolejin statüsünü, tepkilere rağmen üniversite kademesine yükseltti.

doğu kudüs’te yahudi yerleşimlerini genişletmek amacıyla 942 yeni konutun inşasına onay verildi.

kaynak: al jazeera, orta doğu barışı vakfı (foundation for middle east peace), israil merkezi istatistik bürosu