toprakları tamamen karayla çevrili moğolistan, doğu ve orta asya’da yer alır. ülkenin kuzeyinde rusya, güneydoğu ve batısında çin ile sınırı bulunmaktadır. başkent ulanbatur aynı zamanda ülkenin en büyük kentidir. nüfusun yaklaşık yüzde 45’i burada yaşamaktadır. 

moğolistan, dünyada yüzölçümü bakımından 19. sırada yer alır. ülke aynı zamanda dünyanın en az nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerindendir.

kazakistan’dan sonra en büyük kara ülkesi olan moğolistan’da ekonomi hayvancılık ve madenciliğie dayanmaktadır, ancak nüfusun yüzde 20 kadarı günde 1,25 dolardan az kazançla yaşamaktadır.

ülke topraklarının büyük kısmını bozkırlar oluşturur, toprakların çok küçük kısmı tarıma uygundur. kuzey ve batıda dağlar, güneyde ise gobi çölü bulunmaktadır.

1992 yılında piyasa ekonomisine geçiş yapan ülke bundan önce komünizmin etkisi altındaydı. ülke bu tarihten itibaren hızla serbest piyasaya uyum sağlamak için reformlar uygulamaya başladı.

yaygın din tibet budizmi'dir. 2010 nüfus sayımına göre kendisini herhangi bir dine mensup olarak görmeyenlerin oranı ise yaklaşık yüzde 40'tır.

siyasi yapı ve yakın tarih

moğol devleti, cengiz han'ın 1206’da yönetimi devralması ardından bir dizi sefer sonucunda imparatorluk niteliği kazandı. ülke, bu dönemde avrupa ve asya’da geniş bir coğrafyaya yayıldı. cengiz han’ın ölümünün ardından imparatorluk çok sayıda farlkı devlete bölündü. moğollar, 17. yüzyılda çin egemenliğine girdi. ülke 1921’de sovyetler birliği’nin desteğiyle bağımsızlığını elde etti. 1924’te ülkede komünist rejim kuruldu. moğolistan’ın bağımsızlığının uluslararası alanda tanınması ise 1945 yılını buldu.

1924'te sovyet etkisi altına girmesiyle birlikte moğolistan halk cumhuriyeti kuruldu. 1989’da doğu avrupa’da komünist rejimlerin yıkıldığı dönemde moğolistan da kendi demokrtaik devrimini yaşadı. çok partili sisteme geçildi, 1992’de yeni anayasa kabul edildi ve piyasa ekonomisine geçiş süreci başladı. ülke 1997 yılında dünya ticaret örgütü’ne katıldı.

eski komünist moğolistan halk partisi (mprp) 1990 ve 1992’de seçimleri kazandı. parti, demokratik birlik koalisyonu (duc) karşısında 1996 parlamento seçimlerinde ağır bir yenilgi aldı. mpdr, 2000 yılındaki parlamento seçimlerinde çoğunluğu elde etti, ancak 2004 seçimlerinde koltuk kaybetti ve demokratik koalisyon partileriyle 2004-2008 yılları arasında iktidarını paylaştı. mprp, 2008’de parlamentoda tek başına üstünlük sağladı, ancak demokrat parti’yle koalisyon kurdu ve bu koalisyon ocak 2012’ye kadar devam etti.

21 eyaletten oluşan moğolistan’da seçimler dört yılda bir yapılıyor. 76 üyeli parlamento başkan adayını kendisi belirliyor.

cumhurbaşkanı dört yılda bir halk tarafından doğrudan seçiliyor. parlamentonun gösterdiği başbakan adaylarını ve yasaları reddetme yetkisine sahip.

ekonomi

moğolistan’da üretimin yaklaşık yarısını hayvancılık ve madencilik sektörleri oluşturmaktadır. bakır, altın, kömür, uranyum, kalsiyum florit, molibden, volfram, çıkartılan madenlerin yalnızca bir kısmıdır. hükümet gelirlerinin çoğu bu doğal kaynaklardan sağlanmaktadır. ülkeye yapılan yabancı yatırımın büyük kısmı da maden alanındadır.

sovyetler birliği’nin moğolistan’a yönelik desteği 1991 yılında dağılma sürecinde sona ermiştir. bu dönemde siyasi durgunluk ve doğal felaketlerden kaynaklanan bir resesyon yaşandı. serbest piyasa ekonomisine geçiş için reformlar yürürlüğe konulmaya başlandı ve ekonomi bu tarihten itibaren önemli büyüme kaydetti. devletin tekelindeki piyasa yapısının önemli oranda özelleştirilmesi için gerekli düzenlemeler yapıldı.

yüksek orandaki altın üretimi ve bakır fiyatlarındaki artış nedeniyle 2004-2008 yılları arasında büyüme ortalaması yaklaşık yüzde dokuz oldu.

ancak ülke 2008 yılında dünyayı vuran ekonomik krizden olumsuz etkilendi. gsyih, 2009’da yüzde 2,3 oranında düştü. 2009 başında imf moğolistan ile 236 milyon dolarlık standby anlaşması yaptı. böylece ekonomik kriz büyük ölçüde atlatılmış oldu.

çin ile ticaret ülkenin ihracat gelirlerinin yüzde 90’ını oluşturuyor. moğolistan, dış ticaretinin yarısını çin ile yapıyor. petrol ürünlerinin yüzde 95’ini ve elektirik enerjisinin önemli bir kısmını rusya’dan alıyor.

ülke 2009-2010 yıllarında yaşanan sert kış koşulları nedeniyle ürünlerinin yüzde 22’sini kaybetmiş, et fiyatları iki katına çıkmıştı.

ülkede oyu tolgoy bakır ve altın madenlerinin 2009’da işletmeye açılması ve tavan tolgoy kömür yataklarının işletilmesine izin veren yasanın 2010’da parlamentoda kabul edilmesiyle, ekonominin ilerleyen zamanlarda daha da canlanması bekleniyor.

2010 yılında yüzde 6,4 büyüyen moğolistan ekonomisi 2011’de yüzde 17,3 büyüme kaydetti.

son dönemde artan gıda fiyatları nedeniyle enflasyonu kontrol etmek ülkenin önde gelen kaygılarından biri haline geldi. 2010 ve 2011’in büyük kısmında enflasyon yüzde 10 civarındaydı. hükümetin yüzde 75 oranında artan harcamaları da bu ekonomik kaygılara eklendi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar