gazetecileri koruma komitesi (cpj) türkiye’de basın özgürlüğünü inceleyen bir rapor yayınladı.

basına özgürlük kampanyası kapsamında hazırlanan rapora göre, türk hükümeti eleştirel gazetecileri susturmak için ‘hapse atma’, ‘hakkında dava açma’, ‘resmi olarak gözdağı verme’ gibi yöntemler aracılığı ile ağır, baskıcı yöntemler uyguluyor.

raporda, bu baskı ortamının yarattığı korkunun, türkiye ile suriye arasında gerilimin yaşandığı bu günlerde önemli haberlerin derinlemesine incelenmesine engel olabileceği belirtildi.

‘türkiye’nin basın özgürlüğü krizi: gazetecilerin hapsedildiği ve muhalefetin suç sayıldığı karanlık günler’ başlıklı rapora göre türkiye’de 1 ağustos 2012 tarihi itibariyle cezaevinde 76 gazeteci bulunuyor. bu sayı ile türkiye, iran, eritre ve çin’i geride bırakarak en çok tutuklu gazetecinin bulunduğu ülkeler listesinin ilk sırasında yer alıyor.

cpj genel müdürü joel simon, rapor ile ilgili yaptığı yazılı açıklamada, “yükselmekte olan bölgesel ve global bir güç olarak türkiye’nin ekonomik ve siyasi başarısı, uluslararası bir hak olan haberlerin, bilginin ve fikirlerin özgürce dolaşımına saygı ile uyum içerisinde olması gerekli. türkiye’nin eleştirel gazetecilik ile terörizmi eş tutması, ülkenin güvenlik endişeleri ile meşrulaştırılamaz. başbakan recep tayyip erdoğan medyaya yaptığı saldırılara son vermeli ve onun yerine ifade özgürlüğünü garanti altına alacak reformlar yaparak gazeteciler için adaleti sağlamalıdır” dedi.

cpj’in hapisteki gazetecilerle ilgili araştırma yaptığı 27 yıl boyunca, tutuklu gazetecilerle ilgili kendi rekorunu kıran ve basın özgürlüğünü kısıtlamak konusunda, kendi kendine rakip olan tek ülke türkiye oldu.

son 10 yıldaki en büyük oran

cpj’nin gazeteciler ile yüzyüze yaptığı görüşmeler sonucunda hazırlanan rapor, türkiye’de tutuklu bulunan 76 gazeteciden 61’inin doğrudan mesleği ile ilişkilendirilen suçlardan ötürü cezaevinde olduğunu ortaya koyuyor. bu sayı son 10 yılda dünya çapındaki en büyük oranı gösteriyor.

cpj tutukluluk nedenini tam olarak belirleyemediği diğer 15 gazeteci ile ilgili araştırmalarını sürdürüyor.

53 sayfalık raporda cezaevindeki gazetecilerin kaleme aldığı izlenim yazıları ile hükümetin cpj’nin taleplerine verdiği cevaplar da yer alıyor. buna ek olarak raporda cezaevinde tutuklu bulunan her bir gazetecinin davası hakkında gazetecilerin avukatları ile yaptığı görüşmelerden ve resmi kayıtlardan elde edilen detaylar yer alıyor.

cpj, 2011 yılında yayınladığı raporda türkiye’de tutuklu gazeteci sayısını sekiz olarak duyurmuştu. komiteden yapılan açıklamada daha önceki raporda yasal bulguları detaylı olarak incelemeden uygun değerlendirmenin yapılamadığı belirtildi.

sonuçlanmamış 5 bin dava

rapora göre, tutuklu gazetecilerin yaklaşık yüzde 30’u hükümete karşıtı komlo kuran örgütlere katılmak ya da yasa dışı siyasi gruplara üye olmakla suçlanıyor.

2011 yılının sonunda gazetecilere karşı açılan ve hala sonuçlanmamış yaklaşık 5 bin dava bulunuyor.

tutuklu gazetecilerin yaklaşık yüzde 70’i pkk ve kck’nın görüşleri ve eylemleri hakkında haber yaparak terörizme yardım etmekle suçlanan kürt gazetecilerden oluşuyor.

tutuklu gazetecilerin dörtte üçünden fazlası herhangi bir suçtan hüküm giymemiş olmasına karşı dava süresince cezaevinde tutuluyor.

cpj'ye göre, türk ceza kanunundaki içeriği geniş ve belirsiz maddelere suçlamalara zemin hazırlıyor. bu maddelere dayandırılarak en basit haber yapma eylemleri suç unsuru kabul ediyor. bunların arasında güvenlik güçleri ile röportaj yapmak ya da belge toplamak gibi eylemler yer alıyor.

kullanılan yasa maddeleri arasında 'bir örgüt adına suç işlemek', 'bilerek ve isteyerek bir örgüte yardım etmek' ve 'bir örgüt ve amaçları için propaganda yapmak' yer alıyor.

gazetecilerin, polis ve mahkemelerin icraatları hakkında derinlemesine ve bağımsız olarak haber yapmasını fiiliyatta suç haline getiren diğer yasa maddeleri ise 'soruşturmanın gizliliğini ihlal etmek' ve 'adil yargılamayı etkilemek' gibi maddeler.

öte yandan 2007 yılında internet yasasında yapılan değişiklik, türkiye’de bütün internet sitelerinin isp seviyesinde yasaklanmasına imkan sağlıyor. cpj’nin raporuna göre, uzmanların yasadışı olmadığına hükmetmesine ve uluslararası basın özgürlüğü standartlarına ters düşmesine rağmen aralarında muhalif ve kürt yanlısı medya kanallarının da bulunduğu haber kaynaklarının filtrelemesinde artış söz konusu.

türkiye'ye tavsiyeler

-türk hükümeti gazetecilik faaliyetleri nedeniyle cezaevinde tutulan gazetecileri serbest bırakmalı, yaptıkları haberler ve yorumlara ilişkin olarak gazetecilerin yargılanmasına son vermeli. gazeteciler mahkeme kararı henüz verilmemişken bu kadar uzun süre cezaevinde tutulmamalı.

-başbakan recep tayyip erdoğan muhalif gazetecilere karşı hakaret davası açmayı, bu gazetecileri kamuoyu önünde aşağılamayı ve muhalif haber kaynaklarına içeriklerini değiştirmeleri yönünde baskı yapmaktan vazgeçmeli

-hükümet, basın özgürlüğü konusunda çalışan gruplara danışarak, temelden ve kapsamlı olarak türk ceza kanununun haber yapmayı ve muhalif görüşler içeren haberler yayınlamayı suç unsuru haline getiren hükümleri ve terörle mücadele yasaları da dahil, basının aleyhinde rutin olarak kullanılan bütün maddelerde reform yapmalı.

-türkiye ifade özgürlüğü adına uluslararası standartlara uygun bir şekilde, internet hukukunda yer alan yasalar ve düzenlemeler konusunda reform yapmalı.

-avrupa konseyi, türkiye’nin insan hakları konusunda avrupa ve uluslar arası standartlara uyması için avrupa insan hakları anayasası’ndan sorumlu tutmalı hükümetin yasama politikalarında sağlam değişiklikler yapmasını talep etmeli.

-abd basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğü konularında türk liderler ile iki taraflı ve çok taraflı toplantılar yapmalı ve abd’li liderler iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın devam etmesi için türkiye’nin basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğü konusunda uluslararası standartlara uyması konusunda ısrarcı olmalı.

cpj'nin türkiye notları:

• türkiye’de yetkililer yakın tarihe bakıldığında dünyanın en büyük basın karşıtı kampanyasını yürütüyor.  cezaevindeki onlarca yazar ve editörün neredeyse tamamı terör veya başka hükümet karşıtı suçlardan yargılanıyor. hükümetin tek kanıtı ise bu kişilerin meslekleri.
• hükümetin ergenok davası kapsamında başlattığı geniş soruşturma, araştırmacı gazeteciler ahmet şık ve nedim şener’i tuzağa düşürdü.  kanıtlar işbirlikçileri ortaya çıkarmak yerine muhalif gazetecileri cezalandırmak için kullanıldı.
• cinayete kurban giden gazetecilerin davalarında ise savcılık aynı istekle çalışmıyor.
• türk yetkililer, kürt sorununa dikkat çekip destek olmayı terörizm ile bir tutuyor. kürt gazetecilere gelindiğinde, habercilik adına yapılan ipuçlarını birleştirmek, protestoların haberini yazmak ya da röportaj yapmak suç unsuru olarak sayılıyor.
• ankara kendisini demokrasi ve özgürlük adına bölgesel bir model olarak görüyor ancak bu niyetleri basın karşıtı uygulamalar ile oldukça çelişiyor. türkiye’nin liderleri ülkedeki karmaşık medya baskılama sisteminin değişmesi için siyasi irade göstermek zorunda. 

kaynak: al jazeera