tarihi ve kültürel geçmişiyle yunanistan, yeryüzündeki en eski uygarlıklardan birinin mirasçısı. felsefe, sanat, edebiyat ve siyaset ile dünyaya yön vermiş yunanistan,  avrupa’nın güneyinde irili ufaklı 1400 adanın çevrelediği bir akdeniz ülkesi. ikinci dünya savaşı’nın ardından sosyal ve ekonomik olarak hızlı bir değişim yaşayan yunanistan, turizm ve gemicilik sektörlerindeki başarısıyla ayağa kalktı. 2009’da şiddetlenen global ekonomik krizle birlikteyse iflasın eşiğine geldi. yüksek kamu harcamaları ve önlenemeyen vergi kaçırmaların sonucunda yunanistan, borç batağına saplandı. atina’da hükümet, ekonomik ve sosyal sorunların sarmalında ekonomik durgunluk, rekor işsizlik, protestolarla boğuşuyor.

ocak 2014 itibariyle altı ay süreyle avrupa birliği dönem başkanı olan yunanistan, ekonomik sorunları nedeniyle türkiye ile ilişkilerine büyük önem veriyor. ancak içinde bulunduğu tüm zorluklara rağmen türkiye'nin ab üyeliği ve kıbrıs sorunu gibi konulardaki negatif pozisyonunu değiştirmeye pek yanaşmıyor.

ekonomik kriz

yunanistan’da kamu borç stoğunun yüksekliği, bütçe açığının büyüklüğü, kamu teşekküllerinin bütçeye getirdiği yük, yabancı yatırımların yeterince çekilememesi, rekabet gücünün zayıflığı gibi sorunlardan kaynaklanan ekonomik durgunluk ve borç sorunu, 2010 yılında yunanistan’da borçlanma temelli bir mali krize dönüştü. harcamalar artarken yeterli vergi toplanamaması nedeniyle kaynak yaratılmaması, açıklanan ekonomik verilerin gerçeği yansıtmadığının ortaya çıkması, borç verenlerin güven sorunu nedeniyle yüksek faiz istemeleri atina hükümeti kamu çalışanlarının maaşlarını ödeyemez hale gelmesiyle ekonomik kriz dip noktayı gördü. avrupa birliği, imf ve avrupa merkez bankasından oluşan troyka heyeti yunanistan’a yardım için 2010’da 110 milyar euro,  2011’de 130 milyar euro ve son olarak da 2013’te 10 milyar euroluk kredi sağladı. bunun karşılığında da ekonomiyi düze çıkarması için hükümetten kemer sıkmasını istedi.

kdv oranları arttı, akaryakıt fiyatları üzerindeki vergiler yükseltildi, kamu sektöründe toplu işten çıkarmalar yaşandı, özel sektör çalışanlarının maaş ve ikramiyelerini belirleyen sektörel toplu iş sözleşmeleri askıya alındı. son olarak yunan devlet televizyonu ert kapatıldı.

yunan ekonomisi 2008-2013 yılları arasında yüzde 23 küçüldü. 5 yılda işsizlik yüzde 9.5’tan avrupa birliği’ndeki en yüksek seviyeye, yüzde 26.8’e kadar yükseldi. gençlerde işsizlik yüzde 60 ile rekor seviyelere ulaştı.

ekonomik kriz nedeniyle 2012’de erken seçime giden yunanistan’da tepki oylarıyla ilk kez ırkçı altın şafak partisi meclise girdi.18 eylül'de ırkçılık karşıtlığıyla bilinen 34 yaşındaki müzisyen pavlos fissas, altın şafak taraftarı biri tarafından öldürülmüş, saldırıdan sonra hükümet, altın şafak’ı suç örgütü olarak tanımlamıştı. altın şafak partisi lideri tutuklanmıştı.

siyasi yapı

1970'lerin sonlarında müzakerelere başladığı ab'ye 1984 yılında üye olan ve türkiye'nin devreye girmesiyle aynı dönemde nato'ya da katılan yunanistan, parlamenter demokrasiyle yönetiliyor.

yasama görevini dört yılda bir yapılan genel seçimlerin ardından seçilen 300 milletvekili yürütüyor. 2009 yılında yapılan erken genel seçimleri yorgo papandreu, kostas karamanlis'i mağlup ederek kazandı ancak ekonomik darboğaza düşen ülkede 2012 haziran’da erken seçime gidildi ve antonis samaras liderliğindeki yeni demokrasi partisi ipi göğüsledi. samaras liderliğinde koalisyon hükümeti ülkeyi yönetiyor.

yürütme görevi , meclisin yarıdan bir fazlasının desteğini alan hükümette. devletin en üst düzey temsilcisi konumundaki cumhurbaşkanı ise, yine meclis tarafından üye tam sayısının üçte ikisinin desteğini almak şartıyla, parlamentonun gösterdiği adaylar arasından beş yıllığına seçiliyor. aynı kişi bu görevi en fazla iki kez yapılabiliyor. 

11 haziran 1975’te oluşturulan anayasada, 1986 ve 2001’de iki kez değişiklik yapıldı. yargı; anayasa mahkemesi, özel yüksek mahkemeden oluşmaktadır. tüm yargıçlar başkan tarafından hayat boyu görev yapmak üzere atanır.  

siyasi tarih

ülkenin tarihi antik dönem, ortaçağ dönemi ve modern dönem olarak kabaca üçe ayrılabilir. m.ö. 2. yüzyılda roma imparatorluğunun hakimiyetine giren yunanistan, 4. yüzyılda imparatorluğun dağılmasıyla doğu roma imparatorluğu tarafından yönetildi.

14. yüzyıldan itibaren osmanlı imparatorluğu'nun hakimiyetine giren bölgede günümüzdeki modern yunanistan’ın kuruluşu 1821 yılında imparatorluktan bağımsızlığın kazanılmasıyla  başlar.yunan krallığı, 1832 yılında, ingiltere, fransa ve rusya'nın koruması altında istanbul idaresinden tamamen koparılan mora yarımadası ve atina'dan ibaret küçük bir bölgede kuruldu. takip eden yıllarda savaş yenilgileri sonucunda osmanlı imparatorluğu galip devletlerin baskılarıyla belirli bölgeleri yunanistan’a vermeye mecbur kaldı. 1877-78 rus - osmanlı savaşı, 1912-13, balkan savaşları ve 1915-1918 birinci dünya savaşı’yla yunanistan topraklarını büyük ölçüde genişletmeyi başardı.

1923 yılında imzalanan lozan antlaşması ile ile yunanistan ve türkiye, istanbul, bozcaada, gökçeada'dakiler ile doğu trakya'daki bazı türk yerleşim birimlerini dışarıda tutarak  nüfus mübadelesine gitti. bu çerçevede türkiye'nin çeşitli yerlerindeki 1 milyon 500 bin yunan ile, yunanistan'da yaşayan 450 bin müslüman yer değiştirdi.

ikinci dünya savaşı sırasında ülke önce italya, ardından da almanya tarafından işgal edildi.  işgalin sona erdiği 1944’te siyasi kriz ve iç karışıklıklar içindeki ülke iç savaşa sürüklendi. 1946'dan itibaren dört yılı çete savaşlarıyla geçiren ve güçlü bir yönetim kuramayan ülkede, siyasi istikrarsızlık 1952'ye kadar sürdü. liberal ve sosyal demokratlar’ın kurduğu 13 ayrı hükümet, iktidarda kalmayı başaramadı.

1952 yılında yapılan yeni anayasa nisbi temsil yerine çoğunluk sistemini getirince yunanistan’ı siyasal iflastan kurtarıp güçlü bir hükümet kurma iddiasındaki mareşal papagos’un sağ eğilimli yunan birliği partisi hükümeti tek başına ele geçirdi ve bu dönem papagas’ın 1955 yılındaki ölümüne dek sürdü. yavaş yavaş siyasi istikrara kavuşmaya başlayan yunanistan, 1955-1963 yılları arasında constantin karamanlis’in ulusal radikal birliği (ere) hükümeti tarafından yönetildi. 1967 yılında asker, darbe yaptı. yunan ordusu'ndaki bir grup albay tarafından yapılan darbe, albaylar cuntası olarak bilinir.

1967 sonbaharında ordu, bürokrasi ve eğitim kurumlarında büyük çaplı bir tasfiye hareketi başladı. halkoylaması sonunda yeni bir anayasayı yürürlüğe koyan cunta yönetimi, avrupa'da gelen yaygın bir diplomatik baskıyla karşı karşıya kaldı. 

öte yandan, yurtdışındaki siyasi sürgünlerin örgütlediği güçlü bir muhalefet ortaya çıktı. cuntanın haziran 1973'te monarşiye son vermesinden sonra sivil yönetime dönüş hazırlıkları için zemin oluştu. cunta, halk desteği zayıflamış rejime prestij kazandırmak isterken 1974'te türk ordusunun kıbrıs harekatıyla hızla çöktü ve askeri yönetim temmuz ayında tarihe karıştı.

yapılan serbest seçimlerle birlikte 19 cuntacı yargılandı ve 1975'de idam cezalarına çarptırıldılar. ancak idam cezaları müebbet hapse çevrildi. cuntacıların on beşi 1990'ların başında yunan halkından özür dileyince sağlık nedenleriyle serbest bırakıldı.

1974 yılında yapılan referandumla yeniden cumhuriyet niteliği kazanan yunanistan 1981'de avrupa ekonomik topluluğuna katıldı. 1981 ve 1985 seçimlerini panhelenik sosyalist hareket (pasok) kazandı.

kaynak: al jazeera ve ajanslar